Global isish – bu Yer atmosferasidagi o‘rtacha haroratning asta-sekin ko‘tarilishi jarayonidir. Bu hodisa asosan inson faoliyati, xususan sanoat chiqindilari, avtomobil gazlari va yoqilg‘i mahsulotlarining yoqilishi natijasida yuzaga keladi. Global isish iqlim o‘zgarishining asosiy sababi hisoblanadi va butun dunyo bo‘ylab ekologik muammolarni kuchaytirmoqda.
Asosiy sabablar
Global isishga quyidagi omillar sabab bo‘ladi:
- Issiqxona gazlari: Karbonat angidrid (CO₂), metan (CH₄) va azot oksidi (N₂O) kabi gazlar Yer atmosferasida issiqlikni ushlab qoladi.
- Sanoat faoliyati: Zavod va fabrikalardan chiqadigan gazlar atmosfera tarkibini o‘zgartiradi.
- Transport vositalari: Avtomobillar va samolyotlar katta miqdorda CO₂ chiqaradi.
- O‘rmonlarning kesilishi: Daraxtlar karbonat angidridni yutuvchi tabiiy vosita bo‘lib xizmat qiladi. Ularning yo‘qolishi global isishni tezlashtiradi.
Global isish qanday oqibatlarga olib keladi?
Global isish sayyoramizda bir qator salbiy o‘zgarishlarga sabab bo‘lmoqda:
- Qutb muzliklarining erishi: Dengiz sathining ko‘tarilishiga olib keladi.
- Yovvoyi hayvonlarning yashash joyi qisqaradi: Ayniqsa, Arktikada oq ayiq va boshqa hayvonlar xavf ostida qolmoqda.
- Qurg‘oqchilik va suv tanqisligi: Suv resurslari kamayib boradi.
- Ekstremal ob-havo hodisalari: Dovullar, bo‘ronlar va kuchli yomg‘irlar tez-tez kuzatilmoqda.
Global isishni qanday nazorat qilish mumkin?
Global isish bilan kurashish uchun quyidagi choralarni ko‘rish mumkin:
- Yashil energiya manbalaridan foydalanish: Quyosh, shamol va geotermal energiya.
- Transport vositalarini ekologik toza vositalarga almashtirish: Elektr mashinalar, jamoat transportidan foydalanish.
- Qayta tiklanuvchi energiya turlari: Yoqilg‘i o‘rniga biomassa va boshqa alternativ energiyalar.
- Energiya tejamkor uskunalar ishlatish: A+ klassdagi texnikalar.
- Daraxt ekish va o‘rmonlarni asrash: Atmosferadagi karbonat angidrid miqdorini kamaytiradi.
Ilmiy asoslar va o‘lchovlar
Global isish fizikaviy jihatdan issiqlik balansining buzilishi orqali tushuntiriladi. Quyidagi formulalardan foydalaniladi:
- Issiqxona effekti modeli:
Global isish – insoniyat oldidagi eng dolzarb ekologik muammolardan biridir. Uning oldini olish uchun har bir inson, davlat va korxona o‘z hissasini qo‘shishi lozim. Aks holda, iqlim o‘zgarishlari kutilganidan tezroq va keskinroq bo‘lishi mumkin.
FANRESURS.UZ – bu nafaqat ma’lumotlar ombori, balki yosh avlodning bilimga chanqoqligini qondiradigan, ilm yo‘lida yo‘lboshchi bo‘ladigan zamonaviy platformadir. Sayt orqali har kim o‘zini qiziqtirgan fan bo‘yicha kerakli ma’lumotni topa oladi, yangi bilimlarni o‘zlashtiradi va o‘z salohiyatini rivojlantiradi.