Manba: texnokun.uz
Bulutli texnologiyalar zamonaviy raqamli infratuzilmaning ajralmas qismiga aylanib ulgurgan. Ular foydalanuvchilarga o‘z ma’lumotlarini lokal qurilmaga yuklamasdan, internet orqali masofadan turib boshqarish, saqlash va ulardan foydalanish imkonini beradi. Bu texnologiyalar sanoat, ta’lim, sog‘liqni saqlash va davlat boshqaruvida keng qo‘llanilmoqda.
Bulutli texnologiyalar nima?
Bulutli texnologiyalar (cloud computing) – bu kompyuter resurslari (serverlar, ma’lumotlar omborlari, dasturiy ta’minot) ni foydalanuvchiga real vaqt rejimida, internet orqali yetkazib berish xizmatidir. An’anaviy infratuzilmadan farqli o‘laroq, foydalanuvchi barcha jarayonni o‘z qurilmasida emas, balki xizmat ko‘rsatuvchi platformada amalga oshiradi.
Ular uch asosiy turga bo‘linadi:
- IaaS (Infrastructure as a Service) – foydalanuvchilar fizik serverlar o‘rniga masofaviy serverlardan foydalanadi (masalan, Amazon EC2).
- PaaS (Platform as a Service) – dastur ishlab chiquvchilar uchun kerakli platformalarni taqdim etadi (masalan, Google App Engine).
- SaaS (Software as a Service) – tayyor dasturiy mahsulotlarni internet orqali taqdim etadi (masalan, Dropbox, Microsoft 365, Zoom).
Bulutli texnologiyalar qanday ishlaydi?
Bulutli texnologiyalar markazlashtirilgan data markazlar orqali ishlaydi. Bu markazlar global tarmoqlarda joylashgan bo‘lib, foydalanuvchi xohlagan vaqtda ularga ulanishi mumkin. Texnologiya virtualizatsiya orqali real apparatlarni ko‘p foydalanuvchi uchun xizmat ko‘rsatuvchi muhitga aylantiradi. Ma’lumotlar avtomatik tarzda yangilanadi, zahiralanadi va xavfsizlik tizimlari bilan himoyalanadi.
Bulutli texnologiyalarning afzalliklari
Bulutli xizmatlar turli foydalanuvchilarga quyidagi ustunliklarni beradi:
- Tezkorlik va qulaylik – xizmatlar bir necha daqiqada ishga tushadi.
- Moslashuvchanlik – resurslar istalgan vaqtda oshirilishi yoki kamaytirilishi mumkin.
- Xarajatlarni tejash – server, elektr, xizmat ko‘rsatish kabi xarajatlar yo‘q qilinadi.
- Doimiy yangilanish – dasturiy ta’minotlar avtomatik ravishda yangilanadi.
- Xavfsizlik – shifrlash, autentifikatsiya va zaxira nusxalar orqali ma’lumotlar himoyalanadi.
- Uzoqdan ishlash imkoniyati – istalgan joydan ishlash qulayligi ta’minlanadi.
Bulutli texnologiyalarni qo‘llash sohalari
Bugungi kunda bulutli texnologiyalar quyidagi sohalarda keng qo‘llanilmoqda:
1. Biznes va sanoat
Yirik kompaniyalar o‘z axborot tizimlarini bulutga ko‘chirmoqda. Bu resurslardan tejamkor foydalanish va tez o‘sish imkonini beradi.
2. Ta’lim
Onlayn darslar, testlar, elektron kutubxonalar — bularning barchasi bulutli xizmatlar orqali taqdim etilmoqda.
3. Sog‘liqni saqlash
Tibbiyotda bemor ma’lumotlarini saqlash, masofadan maslahatlar berish va tahlillarni uzatishda foydalaniladi.
4. Davlat boshqaruvi
Elektron hukumat loyihalarining barqaror ishlashi bulutli texnologiyalarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.
O‘zbekiston tajribasi
O‘zbekistonda bulutli xizmatlar bozorining shakllanishi oxirgi yillarda tezlashdi. Davlat tomonidan qator loyihalar, jumladan, “Elektron hukumat”, “My.gov.uz”, “Raqamli O‘zbekiston – 2030” kabi dasturlar bu texnologiyalarga tayanmoqda. Shuningdek, mahalliy kompaniyalar ham o‘z servislarini bulutli formatga o‘tkazmoqda.
Kelajak istiqbollari
Analitiklar fikricha, kelgusi yillarda bulutli xizmatlar IT sohasining markaziga aylanadi. Sun’iy intellekt, katta hajmdagi ma’lumotlar (big data) va IoT (Internet of Things) kabi texnologiyalar aynan bulutli platformalar orqali rivojlanadi. Bu esa innovatsiyalar uchun katta imkoniyat yaratadi.
Xulosa
Bulutli texnologiyalar – bu nafaqat texnik yangilik, balki biznes va jamiyat hayotini o‘zgartiruvchi kuchdir. Ular orqali raqamli infratuzilma barpo etiladi, ish samaradorligi oshadi, xarajatlar kamayadi va ma’lumotlar xavfsizligi ta’minlanadi. Zamonaviy dunyoda raqobatbardosh bo‘lishni istagan tashkilotlar uchun bulutli texnologiyalar – muqarrar tanlovdir.
FANRESURS.UZ – bu nafaqat ma’lumotlar ombori, balki yosh avlodning bilimga chanqoqligini qondiradigan, ilm yo‘lida yo‘lboshchi bo‘ladigan zamonaviy platformadir. Sayt orqali har kim o‘zini qiziqtirgan fan bo‘yicha kerakli ma’lumotni topa oladi, yangi bilimlarni o‘zlashtiradi va o‘z salohiyatini rivojlantiradi.