Mundarija
Kirish: Raqamli texnologiyalarning mohiyati
Raqamli texnologiyalar — bu zamonaviy axborot-kommunikatsiya vositalari yordamida axborotni raqamli shaklda qayta ishlash, uzatish va saqlash imkonini beruvchi texnologiyalar majmuasidir. Ular bugungi kunda barcha sohalarga chuqur kirib borgan va inson hayotini tubdan o‘zgartirib yuborgan. Raqamli transformatsiya nafaqat ishlab chiqarish, balki ijtimoiy sohalarda ham yangi davrni boshlab berdi.
Bunday texnologiyalar orqali korxonalar avtomatlashtirilgan tizimlar yaratmoqda, davlat idoralari xizmatlarini tez va shaffof ko‘rsatmoqda, aholining kundalik ehtiyojlari esa internet orqali hal qilinmoqda.
Raqamli texnologiyalarning asosiy turlari
1. Sun’iy intellekt (AI)
Sun’iy intellekt — bu kompyuter tizimlarining insoniy fikrlash, o‘rganish, muammo yechish va qaror qabul qilish kabi funksiyalarni bajarishiga imkon beruvchi texnologiyadir. Bugungi kunda AI texnologiyalari yordamida avtomatik tarjima vositalari, chat-botlar, yuzni tanish tizimlari, sog‘liqni saqlashda tibbiy diagnostika vositalari ishlab chiqilmoqda.
2. Katta ma’lumotlar (Big Data)
Katta ma’lumotlar — bu odatiy tahlil usullari bilan qayta ishlash qiyin bo‘lgan, hajmi katta va tarkibi murakkab ma’lumotlar to‘plamidir. Katta ma’lumotlar tahlili orqali kompaniyalar mijozlar ehtiyojlarini chuqur tushunib, marketing strategiyalarini ishlab chiqadi, davlat idoralari esa xizmat ko‘rsatish sifatini oshiradi.
3. Bulutli texnologiyalar (Cloud Computing)
Bulutli hisoblash texnologiyalari — bu foydalanuvchilarga internet orqali dasturiy ta’minot, ma’lumotlar saqlash va hisoblash resurslarini taqdim etish imkonini beradi. Bu texnologiya korxonalarga IT infratuzilmani qisqartirish, ma’lumotlarga masofadan kirish, va xatoliklarni kamaytirish imkonini beradi.
4. Buyumlar interneti (IoT)
IoT — bu internetga ulanadigan fizik qurilmalar tizimi bo‘lib, ular o‘zaro ma’lumot almashadi va avtomatik ravishda ishlaydi. IoT qurilmalari orqali aqlli uylar, aqlli shaharlar, avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish liniyalari yaratilmoqda.
5. Blokcheyn texnologiyasi
Blokcheyn — bu markazlashtirilmagan, xavfsiz va o‘zgartirib bo‘lmaydigan ma’lumotlar bazasidir. U, ayniqsa, moliyaviy tranzaksiyalar, shartnomalarni raqamlashtirish va shaffoflikni ta’minlashda keng qo‘llanilmoqda. Kriptovalyutalar blokcheyn asosida ishlaydi.
Raqamli texnologiyalar va jamiyat: Qanday ta’sir qilmoqda?
1. Ta’lim tizimida o‘zgarishlar
Raqamli texnologiyalar ta’lim sohasini inqilobiy tarzda o‘zgartirmoqda. Masofaviy ta’lim, onlayn dars platformalari, virtual laboratoriyalar, sun’iy intellekt asosida ishlaydigan test tizimlari bugungi kunda keng ommalashmoqda. Talabalar istalgan joyda va istalgan vaqtda bilim olish imkoniga ega.
2. Tibbiyotdagi raqamli inqilob
Tibbiyotda telemeditsina, AI yordamida tashxis qo‘yish, IoT asboblari orqali bemorlarni kuzatish va elektron tibbiy kartalar joriy qilinmoqda. Bu esa sog‘liqni saqlash sohasida aniqlik, tezkorlik va qulaylikni oshirmoqda.
3. Biznes va iqtisodiyotdagi raqamli transformatsiya
Elektron tijorat, raqamli marketing, onlayn to‘lov tizimlari, CRM tizimlar va avtomatlashtirilgan hisobotlar orqali korxonalar o‘z faoliyatini optimallashtirmoqda. Endilikda savdo, reklama va mijozlar bilan muloqot raqamli platformalar orqali amalga oshirilmoqda.
4. Davlat boshqaruvida raqamli yondashuv
Elektron hukumat, elektron raqamli imzo, my.gov.uz, One ID kabi tizimlar orqali fuqarolar davlat xizmatlaridan tez va shaffof foydalanmoqda. Bu byurokratiyani kamaytirish va korrupsiyaning oldini olishda muhim vositaga aylanmoqda.
O‘zbekistonda raqamli texnologiyalar rivoji
O‘zbekiston hukumati raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish va IT infratuzilmani kuchaytirishga katta e’tibor qaratmoqda. “Raqamli O‘zbekiston — 2030” strategiyasi asosida davlat xizmatlarini raqamlashtirish, hududlarda “Raqamli texnoparklar” tashkil etish, IT mutaxassislar tayyorlash yo‘lga qo‘yilgan.
Misol uchun:
- IT Park loyihasi doirasida minglab startaplar yo‘lga qo‘yildi.
- Xalqaro IT sertifikatlari olish imkoniyatlari kengaytirilmoqda.
- Maktablar, kollejlarda raqamli savodxonlik darslari joriy etilmoqda.
- Elektron soliq tizimlari, onlayn shikoyat va ariza topshirish portallari faol ishlamoqda.
Bu sa’y-harakatlar O‘zbekistonni mintaqaviy texnologik markazga aylantirish sari muhim qadamdir.
Kelajakda raqamli texnologiyalar qanday rivojlanadi?
- Kvant kompyuterlar hisoblash quvvatini inqilobiy darajada oshiradi.
- 5G tarmoqlari internet tezligini keskin oshirib, IoT qurilmalarning ommaviy rivojlanishiga xizmat qiladi.
- Metaverse va virtual reallik orqali yangi ijtimoiy, ishchi va o‘quv muhitlari shakllanadi.
- AI va avtomatlashtirilgan qaror tizimlari esa boshqaruv va biznesni tubdan o‘zgartiradi.
Xulosa
Raqamli texnologiyalar jamiyat taraqqiyotining ajralmas qismiga aylangan. Ular nafaqat zamonaviy qulayliklar yaratmoqda, balki inson salohiyatini ochish, iqtisodiy yuksalish va ijtimoiy tenglikka erishishda ham muhim rol o‘ynamoqda. O‘zbekistonning bu boradagi siyosati va amalga oshirilayotgan loyihalari esa mamlakatimizni raqamli dunyoning faol ishtirokchisiga aylantirmoqda.
FANRESURS.UZ – bu nafaqat ma’lumotlar ombori, balki yosh avlodning bilimga chanqoqligini qondiradigan, ilm yo‘lida yo‘lboshchi bo‘ladigan zamonaviy platformadir. Sayt orqali har kim o‘zini qiziqtirgan fan bo‘yicha kerakli ma’lumotni topa oladi, yangi bilimlarni o‘zlashtiradi va o‘z salohiyatini rivojlantiradi.