Zamonaviy texnologiyalarning jadal rivojlanishi, ayniqsa sun’iy intellekt (SI) sohasidagi yutuqlar ta’lim tizimiga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Dastlab ilmiy fantastika sifatida qaralgan bu tushuncha hozirda o‘quv jarayonlarini soddalashtirish, o‘quvchilar va talabalarning individual qobiliyatlarini aniqlash, bilim berish sifatini oshirishda keng qo‘llanilmoqda. Sun’iy intellekt yordamida ta’lim sohasi innovatsion bosqichga chiqmoqda, bu esa butun jamiyat taraqqiyoti uchun muhim ahamiyatga ega.
Sun’iy intellekt va ta’lim integratsiyasi
Ta’lim tizimiga sun’iy intellektni joriy etish — bu shunchaki yangi texnologiyani ishlatish emas, balki butun o‘qitish modelini qayta ko‘rib chiqishdir. An’anaviy o‘qitish usullari har doim ham har bir o‘quvchining ehtiyojlariga mos bo‘lavermaydi. SI esa individual yondashuvni ta’minlash, o‘quv materiallarini shaxsiylashtirish, real vaqtda tahlil asosida tavsiyalar berish kabi imkoniyatlarni yaratadi.
Masalan, sun’iy intellektga asoslangan dasturlar o‘quvchining bilim darajasini aniqlab, unga mos topshiriqlar beradi. Bunday yondashuv har bir o‘quvchining imkoniyatini to‘liq ochib berishga yordam beradi. Shu bilan birga, o‘qituvchilarga o‘quvchilarning rivojlanishini kuzatib borish, ular bilan samarali ishlash uchun foydali vosita bo‘ladi.
Intellektual ta’lim platformalari
Dunyo bo‘yicha Coursera, Khan Academy, Duolingo, Udemy kabi ko‘plab onlayn ta’lim platformalari sun’iy intellekt texnologiyalaridan foydalanmoqda. Ular foydalanuvchilarning qiziqishlari, savol-javoblari, test natijalari va o‘quv davomiyligi asosida tahlil olib boradi va individual ta’lim yo‘nalishini taklif etadi.
O‘zbekistonda ham bu borada ijobiy o‘zgarishlar mavjud. Ayrim platformalar, masalan, ZiyoNET, MyUzEdu, EduMarket kabi tizimlarda SI elementlari joriy qilinmoqda. Bu orqali o‘qituvchilar va o‘quvchilar uchun qulay, moslashtirilgan ta’lim muhiti yaratilmoqda.
O‘quv jarayonini avtomatlashtirish
Sun’iy intellekt yordamida o‘quv materiallarini avtomatik tahlil qilish, testlarni tuzish, natijalarni tahlil qilish, baholash va hatto imtihonlarni nazorat qilish kabi jarayonlar avtomatlashtirilmoqda. Bu esa o‘qituvchilarni ortiqcha yukdan ozod qiladi, ular esa o‘z e’tiborini didaktik va tarbiyaviy faoliyatga ko‘proq qaratish imkoniga ega bo‘ladi.
Bundan tashqari, chat-botlar va virtual yordamchilar orqali o‘quvchilarga 24/7 yordam ko‘rsatish imkoniyati ham mavjud. Ular oddiy savollarga javob berish, materiallar bo‘yicha maslahat berish, yo‘naltirish va qo‘shimcha ma’lumotlar taqdim etishda samarali vositaga aylanmoqda.
Sun’iy intellekt orqali ta’lim sifatini oshirish
Ta’lim sifati o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi aloqa, bilimlarning uzatilishi, ularni qabul qilish darajasi va natijalarni baholash samaradorligiga bog‘liq. Sun’iy intellekt bularning har birida muhim rol o‘ynaydi. U ma’lumotlarni chuqur tahlil qilib, o‘quvchilarning kuchli va zaif tomonlarini aniqlaydi, rivojlanishga to‘sqinlik qilayotgan omillarni yuzaga chiqaradi.
Bunday individual tahlil o‘quvchilarning o‘zini baholashi va motivatsiyasini oshirishga yordam beradi. Ayniqsa, inkluziv ta’limda sun’iy intellekt nogironligi bo‘lgan o‘quvchilarga moslashtirilgan materiallar yaratishda muhim rol o‘ynaydi.
O‘zbekiston tajribasida sun’iy intellektning o‘rni
O‘zbekistonda ham sun’iy intellekt asosidagi ta’lim platformalari bosqichma-bosqich yo‘lga qo‘yilmoqda. Respublikamizdagi bir qator oliy o‘quv yurtlari va umumta’lim muassasalarida eksperimental loyihalar joriy etilib, o‘quvchilarni sun’iy intellekt bilan tanishtirish, uni o‘rganish va amaliyotga tatbiq qilish ishlari olib borilmoqda.
Toshkent shahrida sun’iy intellekt sohasida malakali mutaxassislar tayyorlovchi markazlar faoliyat olib bormoqda. Bu markazlar orqali o‘quvchilar dasturlash, algoritmlash, ma’lumotlar tahlili va sun’iy intellekt modellarini yaratish bo‘yicha bilim olmoqda.
Kelajak istiqbollari
Ta’limda sun’iy intellektdan foydalanish nafaqat individual o‘quv yondashuvini taklif etadi, balki butun ta’lim tizimining samaradorligini oshiradi. Yaqin yillarda quyidagi yo‘nalishlarda jiddiy o‘zgarishlar bo‘lishi kutilmoqda:
- Personalizatsiyalangan o‘quv kurslari kengayadi
- O‘qituvchilarning ishini yengillashtirish uchun sun’iy yordamchilar ko‘payadi
- Diagnostika, rivojlanish tahlili va baholash tizimlari yanada takomillashadi
- Masofaviy ta’limda ishtirokchilar uchun sun’iy intellekt asosida samarador platformalar paydo bo‘ladi
Xulosa
Sun’iy intellekt bugungi ta’lim tizimi uchun faqat bir vosita emas, balki yangi imkoniyatlar eshigini ochuvchi muhim kalitdir. U nafaqat dars jarayonini osonlashtiradi, balki bilim olishga yangicha, samarali yondashuvni shakllantiradi. O‘zbekiston ta’lim tizimida sun’iy intellekt texnologiyalarining keng joriy qilinishi o‘quvchilarning salohiyatini to‘liq ochib berishga, zamonaviy bilim va ko‘nikmalarni shakllantirishga xizmat qiladi. FANRESURS.UZ singari ilmiy-ma’rifiy platformalar esa bu boradagi eng dolzarb va foydali ma’lumotlarni keng auditoriyaga yetkazishda muhim rol o‘ynaydi.